Sai Paranjape - specjalistka od inteligentnej rozrywki

Ostatnio coraz więcej mówi się o kobietach-reżyserkach w kinie hindi. Których przybywa i kręcą często naprawdę ciekawe filmy.  W związku z tym (oraz  Dniem Kobiet:D) chciałam przybliżyć postać, której nazwisko może nie jest dziś tak znane (a jeśli już ktoś się go doczyta, to zwykle uważa, że ma do czynienia z facetem:P), ale wkład w kino hindi także niebagatelny, a znacznie wcześniejszy. Na dodatek dokonany w najtrudniejszym dla tej kinematografii czasie, bo w latach 80-tych. Wtedy to właśnie Sai Paranjape udowadniała, że widz nie musi mieć wyboru tylko między coraz bardziej 'sięgającym dna' kinem mainstreamowym, a niełatwym nieraz w odbiorze parallelem i że  rozrywka może być też inteligentna (a przy komediach nie trzeba ani być zażenowanym, ani 'wyłączać mózgu'). Znaczy tworzyła chyba coś, co dziś określamy mianem hatke cinema.

Pochodzi z niebanalnej rodziny: jej dziadek był słynnym matematykiem, ojciec artystą (rosyjskiego pochodzenia), a matka - aktorką filmów marathi i hindi z lat 30-40, a potem pisarką i znaną działaczką społeczną (choćby prekursorką działań na rzecz planowania rodziny). Trudno się dziwić, że - wychowana w tak niezwykłej i stymulującej rozwój atmosferze - Sai  wcześnie zaczęła pisać i  już jako ośmiolatka [!] opublikowała swój pierwszy zbiór bajek (Mulānchā Mewā).

Podczas studiów zaczęła pracę w radiu, potem związała się z teatrem (reżyserowała sztuki w marathi, hindi i po angielsku - w tym także sztuki dla dzieci). W międzyczasie ukończyła studia w National School of Drama i zaczęła także pracę w tv, jako producentka. Współpracę z teatrem i telewizją oraz pisanie książek dla dzieci kontynuowała zresztą (z sukcesami) przez wiele lat, nie przeszkodziło jej to jednak w podejmowaniu wciąż nowych aktywności. W tym kręcenia filmów dokumentalnych (poruszających m.in. takie trudne problemy jak alkoholizm, narkomania czy AIDS) i fabularnych.  

Historia powstania fabularnego debiutu Paranjape jest zresztą bardzo ciekawa. Podczas pracy w delhijskiej tv została poproszona o kontakt ze Związkiem Niewidomych i przygotowanie materiału z okazji Światowego Dnia Niewidomych. Początkowo miała duże opory i obawy,  po odwiedzeniu szkoły dla niewidomych dzieci miała jednak okazję naocznie przekonać się, jak fałszywe były jej wyobrażenia na temat tej grupy osób. Te doświadczenia skłoniły ją do wyreżyserowania  krótkometrażówki, którą to kilka lat później 'przerobiła' na film pełnometrażowy - nagrodzony 3 Nationalami (w tym dla najlepszego filmu i za scenariusz - także oczywiście jej autorstwa) Sparsh. Cudowną, kameralną historię uczucia wdowy i niewidomego nauczyciela w szkole dla takichże dzieci. Potem powstały dwie przeurocze (i bardzo dobrze przyjęte przez widzów) komedie obyczajowe: Chashme Buddoor i Kathā. W obu reżyserka bawiła się filmowymi schematami, inteligentnie je 'przenicowując'^^ I o ile, jeśli chodzi o sam typ 'ciepłych prostych komedii', można doszukiwać się u Sai wpływów Hrishikesha Mukherjeego czy Basu Chatterjiego o tyle ten rys  'przewrotnej zabawy filmowymi kliszami' jest już absolutnie jej:) Oto malutki przykład z Chasme Buddoor, czyli 'podryw na chusteczkę' w filmie i rzeczywistości^^

O tym filmie (który zresztą niedawno, równolegle z remakiem - został odrestaurowany i ponownie wprowadzony do indyjskich kin zbierając, oczywiście, dużo lepsze recenzje od nowej wersji:P) szerzej pisałam tu. To te najbardziej znane tytuły. Z innych filmów reżyserki warto chyba jeszcze wspomnieć o poświęconej problemom imigrantów Dishy oraz o Saaz (historii dwóch utalentowanych playbacksingerek, w której dopatrywano się inspiracji  życiem Laty Mangeshkar i Ashy Bhonsle).
W 2006 roku rząd indyjski przyznał Sai Paranjape Padmę Bhushan. 75-letnia dziś reżyserka i producentka jest nadal aktywna (choć niekoniecznie najbardziej w fabule) i twórcza. Często uczestniczy też w różnych konferencjach czy  'komitetach nagrodowych'. W jej ślady poszedł także jej syn - reżyser kina marathi. Natomiast w starszych filmach Sai można zobaczyć zarówno jej córkę, jak i - byłego już wówczas - męża (zasadniczo reżysera teatralnego).
Osobiście uwielbiam przebijającą z jej filmów  wrażliwość (taką 'bardzo moją'), a poza tym cenię Sai za szczerość (w końcu ktoś, kto nie cieszy się - albo udaje, że się cieszy - z nowej wersji swojego filmu - że niby to dowodzi jego żywotności -  tylko po prostu mówi, że to durny pomysł:P I jasne jest, że nie chodzi mu o pieniądze 'za prawa'.)